روزنامه جام جم در صفحه فرهنگ و رسانه به انتشار گفت و گویی با محمدرضا مخبر دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره نفوذ فرهنگی و عملکرد رسانه های خبری پرداخت.

در این گفت و گو که در شماره شنبه پنجم دی 1394 خورشیدی انتشار یافته است، می خوانیم: واژه نفوذ در لغت به معنی کنش یا قدرتی است که نتیجه ای را بدون اعمال آشکار زور یا بدون اعمال مستقیم فرمان حاصل می کند و باعث تغییر در رفتار یا نظر دیگران می شود. برای واژه نفوذ، تعاریف و اصطلاحات بسیاری بیان شده اما آنچه اهمیت دارد، تأثیری است که این شکل از قدرت بر باورها و جوامع مورد هدف می گذارد. نفوذ با آن که انواع مختلفی دارد اما در یک نقطه، آن هم ایجاد تغییر در جامعه هدف دارای اشتراک است.
به اعتقاد رهبرمعظم انقلاب «نفوذ فرهنگی بسیار خطرناک تر از نفوذ اقتصادی و امنیتی است و دشمن به دنبال دگرگون کردن باورهای جامعه و نفوذ در مراکز تصمیم گیری و تصمیم سازی است».
**تناسب نفوذ رسانه ها با آرمان گریزی
محمدرضا مخبر دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره موضوع نفوذ فرهنگی و عملکرد رسانه های خبری به جام جم گفت: نفوذ، جریانی است که سال ها وجود داشته و دارد. در هر دوره ای دشمن و نظام سلطه از شیوه ها و تاکتیک های متفاوتی برای نفوذ استفاده می کند.
وی افزود: امروزه در بحث نفوذ، با توجه به تاکیدات رهبر معظم انقلاب باید بیشترین توجه را در عرصه فرهنگی داشته باشیم. سینما، کتاب، سریال ها، صدا و سیما و بخش های فرهنگی اگر بتوانند از کیان انقلاب، اسلام و ایران دفاع کنند و خود را در چارچوب آرمان های انقلاب اسلامی با وجود همه اختلاف سلیقه های موجود قرار دهند موضوع نفوذ، خنثی و بی اثر خواهد شد. اما اگر هر کدام از جریان های داخلی یا افراد مسئول به هر نسبتی عناصر و اعتقادات خود را در آرمانخواهی از دست بدهند به همان نسبت راه برای نفوذ باز می شود.
مخبر گفت: بنگاه های سخن پراکنی، مطبوعات و رسانه های خبری در جریان های جهانی، چهره پردازی و شخصیت سازی ها، نقش مهمی داشته و دارند. رسانه های خبری در بسیاری از موارد با القای انواع تاکتیک های نفوذ حتی به شکست برخی انقلاب ها منجر شدند؛ مانند انقلاب های الجزایر و شیلی یا برعکس که باعث به وجود آمدن جریان ها و انقلاب های تازه ای شدند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: در کشور ما و در جریان فتنه سال 88 بسیاری از رسانه های معاند غربی و عربی با به کارگیری انواع تاکتیک های نفوذ سعی داشتند نگاه براندازانه غربی را موجه و نجات دهنده جلوه دهند.
لذا باید فعالان رسانه ای داخلی هوشیار باشند و نه تنها آگاهی و بصیرت خود را در شناسایی خطوط نفوذ دشمن بالا ببرند بلکه این شناسایی و شناخت را به جامعه هم منتقل کنند. این ارتقای بصیرت عمومی باعث می شود مردم ما در انتخابات سه ماه آینده، خطوط نفوذ رسانه های خبری دشمن را که در صدد ایجاد خلل در مسیر انتخابات است، شناسایی و بی اثر کنند.
**خطوط قرمز؛ بهانه نفوذ رسانه های خبری
در ادامه موضوع، دکتر سید احمدسادات، رئیس شبکه العالم با بیان این که رهبرمعظم انقلاب بیش از 20 سال پیش از واژه نفوذ تحت عنوان شبیخون فرهنگی یادکرده است، گفت: در دوره فرانو، حاکمیت، حاکمیت رسانه هاست.
در کنار راه های مختلف نفوذ اعم از اقتصادی، علمی، سیاسی و امنیتی، نفوذ قدرتمندی حتی گسترده تر از جنگ تحمیلی به نام فرهنگی و رسانه ای وجود دارد. مهم ترین ابزار این نفوذ، رسانه های دیداری و شنیداری و فضای مجازی است که درصورت موفقیت، به استحاله فرهنگی یک جامعه و در نهایت چه بسا به براندازی یک نظام سیاسی منجر می شود.
سادات افزود: روش ها و تاکتیک های مختلفی را رسانه های خبری برای اعمال نفوذ در مخاطبان به کار می گیرند. ابتدا ارزش ها و هنجارهای درون یک جامعه را شناسایی، بررسی و مشخص می کنند، سپس سعی دارند برنامه ها و اخباری که تولید می کنند را قرین و مماس با ارزش های جامعه هدف ساخته و پیش ببرند یا این که هنجارها و ارزش های جامعه خود را به جامعه هدف معرفی و تحمیل کنند؛ ارزش هایی مانند مظاهر آزادی غربی، دموکراسی، مشارکت مردمی، حقوق برابر زن و مرد و نبود تبعیض حقوقی، نفی جنسیت، تشکیک در اعتقادات و بسیاری دیگر.
این فعال رسانه ای تصریح کرد: رسانه های غربی در نفوذ به جامعه ایرانی، بحث حقوق زنان، مسائل فمینیستی، حقوق بشر، آزادی بیان و چند شعار براق دیگر را مطرح می کنند و خود دایه دلسوزتر از مادر نشان می دهند.
همچنین به طور دائمی رصد می کنند تا ببینند چه ضعف ها و خلأهایی در جامعه ایرانی وجود دارد و اقشار مختلف به چه مسائلی گرایش دارند تا برای همان مساله برنامه سازی کنند. لذا بهترین تاکتیک نفوذ به کشورهای اسلامی، نفوذ فرهنگی و رسانه ای و تبلیغ جاذبه های ظاهری و خطوط قرمز است.
**حادثه 11 سپتامبر
وی افزود: رسانه های خبری معاند در جامعه ما به دنبال خطوط قرمز اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی هستند؛ خطوطی که رسانه ملی به درستی آنها را رعایت می کند؛ مانند نشان دادن جاذبه های جنسی که رسانه های غیرخودی به سراغ ساخت گزارش ها و برنامه های خبری و مستند با موضوع جاذبه های جنسی و هر موضوعی که رسانه ملی نمی تواند به روشنی به آن بپردازد.
سادات گفت: پس از حادثه 11 سپتامبر و همان زمانی که جورج بوش، رئیس جمهور سابق آمریکا، ایران را به عنوان محور شرارت مطرح کرد، گفت آمریکا ارزش هایی دارد که باید در برخی کشورها به خصوص کشورهای خاورمیانه حاکم کند.
لذا رسانه های غربی، کشورهای جهان را با خط کش و معیارهای خود به عنوان قوای خیر و شر تقسیم کردند. پس از این تقسیم بندی، سیل نفوذ فرهنگی و رسانه ای به باورها و اعتقادات کشورهای خاورمیانه شدت گرفت تا جایی که امروزه شاهدیم سبک زندگی، نوع پوشش، روابط اجتماعی و خواسته های شهروندی که در رسانه های این منطقه تبلیغ می شود، نسل جوان این کشورها را دچار تشکیک در باورهای اعتقادی کرده است.
**نفوذ رسانه ها؛ یعنی حرکت با چراغ خاموش
در ادامه مرتضی غرقی، خبرنگار ارشد صدا و سیما ـ که تجربه فعالیت خبری در بسیاری از کشورهای جهان دارد ـ گفت: در جنگ نرم ، بدون شک هیچ حوزه ای حساس تر و آسیب پذیرتر از حوزه فرهنگ و افکارعمومی در مقابل نفوذ دشمن نیست و ابزار رسانه و خبر هم عاملی مهم برای تحقق این هدف است. رسانه های برون مرزی غرب با هدف تاثیرگذاری روی افکارعمومی، همواره چراغ خاموش، آرام و با برنامه حرکت می کنند. گاهی پروسه اجرایی آنها برای اعتمادسازی ماه ها و سال ها طول می کشد، اما در همین مدت نیز خزنده و پنهان روی افکار عمومی کار می کنند.
وی افزود: اقدامات آنان در سه مرحله عملیاتی می شود؛ ابتدا اعتمادسازی، سپس الگوسازی و بعد جایگزینی و تحقق اهداف مورد نظر آنان در ابعاد سیاسی، اقتصادی یا نظامی. طبیعی است این رسانه ها همین مسیر را در ایران با تاکتیک های متفاوت به کار می برند.
غرقی گفت: اکنون آنچه در شبکه های فارسی زبان یا رسانه های خبری فارسی زبان می بینیم چند هدف را به طور موازی پیگیری می کنند.
**اهداف نفوذ رسانه های خبری
این فعال رسانه ای گفت: یکی از این اهداف مهم، استحاله نسل جوان است. آنان تجربه مقابله نظامی و تهدید نسل انقلابی را در گذشته داشته و نتیجه ای معکوس گرفته اند؛ پس این بار با همان هدف اما تاکتیکی متفاوت به میدان کارزار آمده اند. این بار با رسانه و خبر و هدف آنان هم مسخ فرهنگی نسل جوان و دستیابی به اهدافی است که در گذشته از رسیدن به آن عاجز بودند.
اگر غربی ها بتوانند شور، شعور و فرهنگ انقلابی نسل جوان ایرانی را به فرهنگی لیبرال و بدون شعور انقلابی مبدل کنند، آن گاه زمینه را برای هرگونه نفوذ به حقوق سیاسی، اقتصادی و حتی آب و خاک فراهم کرده اند. نکته دومی که رسانه های غربی دنبال می کنند هنجارشکنی و ایجاد بی اعتمادی میان نسل جوان نسبت به دستاوردهای ملی و انقلابی کشور است، به گونه ای که جوان امروز احساس یاس و ناامیدی کرده، دست تمنا به سوی غرب دراز کند.
غرقی افزود: نکته سوم تهی کردن مغز جوان ایرانی از فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی و هویت زدایی است، به گونه ای که همه رویاها و مدینه فاضله خود را در غرب و فرهنگ غربی جست وجو کند، نه در فرهنگ ایرانی و اسلامی. پس ابتدا باید به جوان ایرانی آگاهی داد و او را از یکسونگری برحذر داشت. از نگاه غرب تا زمانی که ایران بر مبنای ایدئولوژی اسلامی و استقلال طلبی گام بر می دارد می تواند به عنوان یک الگو برای دیگر ملت های استقلال طلب مطرح باشد و برای غرب و آمریکا یک تهدید است و باید از بین برود یا به گونه ای استحاله شود که دیگر نتواند الگوی نسل های بعدی باشد.
**ضرورت همنوایی رسانه های خودی
وی گفت: همچنان که برای پیشبرد اقتصاد مقاومتی باید بخش خصوصی وارد معرکه شود در بخش فرهنگ و رسانه نیز باید بخش خصوصی بیش از گذشته فعال شود و اگر ما به بخش رسانه ای کشور آگاهی دهیم و این بخش را در تصمیم گیری و تصمیم سازی کشور مشارکت دهیم، هرگز به آرمان های کشور خیانت نخواهد کرد و در این مسیر با نظام خواهد بود. نمونه آن را این حقیر در مذاکرات هسته ای دیدم که رسانه های چپ و راست چگونه به کمک هم به یاری تیم مذاکره کننده شتافتند و بار مذاکرات هسته ای را به دوش کشیدند که اگر این گونه نبود، مجبور بودیم همچون دیگر حوزه های خبری در زمینی بازی کنیم که قواعد آن را غربی ها تعیین کرده اند. اما در مذاکرات هسته ای این گونه نبود چون خبرنگاران خودی در صحنه حضور داشتند. پس باید به رسانه های خودی اعتماد و از آنها حمایت کنیم و آنان را در حل مشکلات کشور ازجمله مقابله با نفوذ که دغدغه بجا و بحق رهبر معظم انقلاب است، مشارکت دهیم.
**هزینه های مشکوک برای نفوذ رسانه ای
این که حوزه نفوذ رسانه های غربی کجاست، عوامل نفوذی چه کسانی هستند و چگونه نفوذ می کنند براساس شرایط هرجامعه متفاوت است، اما همگی آنان از ابزار کارآمد رسانه بهره می برند. این یک واقعیت است که در دنیای غرب که هزینه ها و درآمدها به اندازه یک سنت حساب و کتاب دارد، چگونه گاهی با ایجاد شبکه های رادیویی و تلویزیونی فارسی زبان این هزینه ها را متحمل می شوند. قطعا باید هدفی بزرگ تر از آن در ذهن خود داشته و برنامه ریزی کنند.